Çocuklarınız mutlaka çevrelerinden bir şeyler duyarlar. COVID hakkında hiç konuşmamak, hiç yokmuş gibi davranmak çocuklarınızın psikolojilerini korumaz. Ebeveynler abartılı bir şekilde rahat ve neşeli olduklarında çocuklar kendilerinden bir şeyler saklandığını hissedip, merak ettiklerini sormakta çekinebilirler ve bu süreci daha kaygılı yaşayabilirler. Çocuklarınızın sorularını dürüst, açık bir şekilde ve onların anlayabileceklerini düşündüğünüz seviyede açıklamaya çalışın.

Bazen “ Bu salgın ne zaman bitecek? gibi sizin de cevabınızı bilmediğiniz sorular sorabilirler. Bu durumlarda “Bilmiyorum ama bir sürü doktor bir çözüm bulmaya çalışıyor” diyebilirsiniz.

Peki ne zaman konuşmalı?

Her çocuğun duygusal gelişim düzeyi farklıdır. Çocuğunuz kendiliğinden kaygılarını dile getiriyorsa, sizinle konuşmak istediğinde bu duygularını ele alabilirsiniz. Çocuğunuz kendiliğinden soru sormuyorsa ne düşündüğünü, hissettiğini anlamak için ona siz soru sorabilirsiniz. Örneğin virüs hakkında ne duydun? Bu konudaki endişelerin neler? gibi sorularla bu süreci nasıl anlamlandırdığını anlayabilirsiniz. Bu konuşmaları çocuklarınızın yorgun, uykusuz veya aç olduğu zamanlarda yapmamaya dikkat edin.

Nasıl konuşmalıyız?

Çocuklarınıza karşı, dürüst ve samimi olun.

• Güven duygusu bu tarz kriz anlarında hepimizde olduğu gibi çocuklar için de çok önemlidir. Çocuklar somut düşündükleri için size saçma gelen sorularında bile onların kaygılarını dinleyip, anlayabileckleri seviyede gerçekçi ve bilimsel açıklamalar yapılabilir.

• “Takma kafana.”

• “Sen büyüdün.”

• “Neden korkuyorsun ki!”

• “Bebekler korkar, ağlar. Sen artık abla/abi oldun.” gibi ifadeler çocuğunuza yardımcı olmayacaktır.

• Onlara güvende olduklarını bilmeleri için evde aldığınız önlemleri anlatabilirsiniz. Ayrıca dışarıda birçok doktorun, hastanenin, ilacın konusunda açıklama yapıp, yardıma ihtiyaç duyulduğu anda dışarıda kendilerine destek olabilecek kişilerin olduğunu söyleyebilirsiniz.

• Çocuklarınızın aklına kaygı verici düşünceler geldiği zaman bunları düşünme demek yerine, böyle düşüncelere kapıldıkları zaman onları mutlu eden anıları hatırlamaları için teşvik edebilirsiniz.

• Çocuklarla salgın hakkında konuşurken yaşlarına göre açıklama yapılmalıdır. Küçük çocuklarla konuşurken çok detaylı açıklamalar yapmak kafalarını karıştırabilir. Onlarla konuşurken gelecekte ne olacağını bilmesek de temel amaç onları rahatlatma olmalıdır. Hastalıkla ilgili kaygılandıklarında “ Merak etme sen iyi olacaksın. Biz iyi olacağız. Biz kendimize iyi bakacağız.” gibi rahatlatıcı cümleler kurabilirsiniz.

Çocuğum bu süreçten etkilendi mi nasıl anlayabilirim?

Yaşa bağlı olarak çocukların bilişsel gelişimleri farklı olduğu için kaygı ve korkularını farklı şekillerde yansıtabilirler. Bu yüzden ebeveynler çocuklarının bu davranışlarını fark edip, onlara yardım etmekte zorlanabilirler. Aşağıda farklı yaş dönemlerindeki çocukların stresli durumlara verebilecekleri tepkiler ve düşünce özellikleri özetlenmiştir:

0-2 yaş arasındaki bebekler;

• Sözel olarak kendilerini ifade edemeseler de ebeveynlerinin ses tonlarından, yüz ifadelerinden olumsuz duyguları hissedebilir ve benzer duyguları gösterebilirler.

• Ebeveynlere yapışma, diğer insanlardan çekinme, sakinleşmekte zorluk yaşayabilirler.

3-5 yaş arasındaki çocuklar;

• Genel olarak salgını, hastalığı ve bunun etkilerini anlayabilir ve hasta olmaktan korkabilirler.

• Bilişsel olarak hala sınırlılıkları olduğu için yaşananları ben merkezci bakış açısıyla değerlendirip kendilerinin yaptığı bir şeyden dolayı bu hastalığın olduğunu düşünebilirler.

• Bu dönemde değişikliklere uyum sağlama konusunda zorluk yaşayabilirler. Eskiden yaptıkları şeyleri yapma konusunda sizinle tartışma içinde olabilirler.

Ayrıca genel olarak küçük çocuklarda kaygı ve stres karşısında aşağıdaki davranışlar görülebilir:

• Tekrar alt ıslatma, bebeksi konuşma, parmak emme, tek başına uyumak istememe gibi gerileme davranışları oluşabilir.

• Ebeveynlerin yanından hiç ayrılmak istememe olabilir.

• Huzursuz, öfkeli veya ağlamaklı ruh hali görülebirilir.

• Daha önceden korkmadığı şeylere yönelik korkuları oluşabilir.(Örneğin: karanlık, hırsızlık, hayaletler, canavarlar vb.)

• Oyunlarında, resimlerinde sürekli olarak salgına yönelik hikayeler yer alabilir.

• Karın ağrısı, baş ağrısı gibi fiziksel şikayetler de bulunabilir.

6-11 yaş arasındaki çocuklar;

• İçine kapanabilir, önceden yaptığı şeylerden zevk almamaya başlayabilir.

• Sinirli, alıngan, sabırsız olabilir.

• Duygusal olarak sıkıntılarını baş, karın ağrısı gibi fiziksel belirtiler üzerinden gösterebilir.

• Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk yaşayabilir.

• İştahları artabilir veya azalabilir.

• Salgınla ilişkili olan veya olmayan korkulardan bahsedebilir.